Thời tiết hanh khô, đề phòng viêm da cơ địa

Bệnh viêm da cơ địa hay chàm thể tạng là tình trạng viêm da dị ứng mạn tính. Trong 3 thập kỷ gần đây, bệnh đã tăng khoảng 2-3 lần ở các nước nông nghiệp như Trung Quốc, Việt Nam…Trên toàn thế giới, có khoảng 10-20% trẻ em và 1-3% người lớn đã và đang mắc bệnh. Bệnh thường xuất hiện khi thời tiết khô hanh nên mọi người cần chú ý phòng tránh.

Nguyên nhân gây bệnh

Đến nay, nguyên nhân gây bệnh viêm da cơ địa chưa được biết chính xác. Các nhà khoa học cho rằng: viêm da cơ địa là do sự phối hợp của yếu tố di truyền với các yếu tố môi trường.
Những người bị viêm da cơ địa cũng có nguy cơ mắc các bệnh dị ứng khác như hen phế quản, viêm mũi dị ứng… Dị ứng nguyên gây bệnh hoặc một số yếu tố kích phát từ môi trường có thể làm nặng các triệu chứng của viêm da cơ địa. Các dị ứng nguyên thường gặp là: trứng gia cầm, sữa, tôm, cua, cá; bọ nhà; nấm mốc; phấn hoa; da và lông động vật…
Các yếu tố kích phát triệu chứng viêm da cơ địa gồm: thời tiết hanh khô, độ ẩm thấp; mất độ ẩm trên da sau khi tắm nước nóng; thay đổi nhiệt độ đột ngột; xà phòng hoặc các chất tẩy rửa; một số loại nước hoa và mỹ phẩm; các hoá chất như phân bón, thuốc trừ sâu, xăng dầu; cát, bụi; khói thuốc lá, khói xe, khói bếp; sang chấn tâm lý; nhiễm khuẩn da, đặc biệt do tụ cầu vàng. 
 

Biểu hiện của viêm da cơ địa

Biểu hiện lâm sàng của viêm da cơ địa rất đa dạng: có thể chỉ là các đám khô da mất sắc tố đến triệu chứng rất nặng như đỏ da toàn thân. Triệu chứng điển hình của bệnh tuỳ thuộc vào giai đoạn tổn thương: giai đoạn cấp tính, đặc trưng bởi các đám ban đỏ hình tròn, bị bong trợt da, trên bề mặt có các mụn nước và vảy tiết, xuất tiết nhiều dịch viêm và xung quanh bị phù nề. Bệnh nhân thường rất ngứa, cảm giác rát bỏng, nhất là về đêm, làm cho người bệnh bị mất ngủ, gãi nhiều có thể làm cho da bị trầy xước, nhiễm khuẩn.
Giai đoạn mạn tính: có các đám sẩn đỏ, dày sừng, bong vảy, rối loạn sắc tố da. Do bệnh nhân gãi nhiều có thể để lại các tổn thương trên da như dày da, tróc da, sưng nề, nứt kẽ, chảy nước vàng và đóng vảy tiết. Ở trẻ nhỏ, tổn thương thường xuất hiện ở mặt, da đầu và mặt duỗi các chi. Ở trẻ lớn hoặc những người mà bệnh diễn biến kéo dài, tổn thương da thường khu trú ở nếp gấp của các chi. Ở người lớn, tổn thương hay gặp đơn thuần ở bàn tay.
 

Chăm sóc và điều trị

Việc điều trị viêm da cơ địa bao gồm 3 vấn đề cơ bản:
- Căm sóc da
- Xác định và loại trừ nguyên nhân gây bệnh hoặc làm nặng bệnh
- Dùng thuốc chống viêm.
Chăm sóc da: bệnh viêm da cơ địa, da thường bị khô và khả năng bảo vệ của da bị giảm sút, do đó, cần sử dụng các loại kem làm mềm da, tạo độ ẩm cho da. Bệnh nhân cần tránh tiếp xúc nhiều với các chất kích ứng da như xà phòng, chất sát khuẩn, hoá chất, khói thuốc lá, rượu bia… đều có thể làm da bị khô hơn. Có thể sử dụng các loại xà phòng có pH trung tính để thay thế. Bệnh nhân cũng nên cắt móng tay thường xuyên và hạn chế gãi nhiều vì có thể làm tăng nặng triệu chứng viêm và ngứa. Sử dụng gạc ướt để đắp các tổn thương da nặng hoặc kéo dài để giúp giảm ngứa, làm mềm da, ngăn ngừa gãi quá nhiều vào tổn thương và thúc đẩy quá trình liền sẹo. Việc tắm rửa và bơi lội có thể giúp ích nhiều cho việc điều trị viêm da cơ địa. Nhưng bệnh nhân cần lưu ý tắm sạch sau khi bơi để loại bỏ chất sát khuẩn chlorine hoặc bromine trong nước bể bơi còn tồn dư trên da vì các chất này có thể gây kích ứng da.
Xác định và tránh tiếp xúc với các dị ứng nguyên gây bệnh hoặc yếu tố làm nặng bệnh. Những loại thức ăn làm nặng bệnh cần phải được loại trừ khỏi chế độ ăn của người bệnh. Nếu là trẻ em, cần lưu ý có các thức ăn thay thế để tránh cho trẻ bị suy dinh dưỡng. Không nên mặc quần áo quá chật, quần áo bằng vải nylon, tránh mặc đồ len dạ. Các biện pháp điều trị giảm mẫn cảm đặc hiệu thường không có hiệu quả với viêm da cơ địa.
 

Dùng thuốc chống viêm: tại chỗ có thể dùng glucocorticoid bôi lên tổn thương như fluticasone, betamethasone, clobetasone… bôi ngày 2 lần trong giai đoạn cấp. Sau khi bệnh đã bớt, có thể bôi cách ngày hoặc 2 lần/tuần tại tổn thương để ngăn ngừa bệnh tái phát. Tác dụng phụ của glucocorticoid bôi tại chỗ thường gặp nhất là rạn da, nổi trứng cá, giãn mạch, teo da...
Gần đây, một số thuốc ức chế miễn dịch bôi tại chỗ như tacrolimus, pimecrolimus đã đem lại hiệu quả rõ rệt cũng như tính an toàn khá cao trong điều trị viêm da cơ địa. Chiếu tia cực tím tại chỗ được sử dụng trong những trường hợp nặng và không đáp ứng với các điều trị bằng thuốc. Tác dụng phụ hay gặp là nổi ban đỏ, rát và ngứa da, rối loạn sắc tố. Toàn thân có thể dùng thuốc kháng histamin, chủ yếu để giảm ngứa. Do ngứa thường tăng lên về đêm nên có thể sử dụng các loại thuốc kháng histamin có tác dụng an thần vào buổi tối trước khi đi ngủ.
 

Lời khuyên của bác sĩ 

Để phòng tránh bệnh viêm da cơ địa, ngoài việc thực hiện tốt các chỉ dẫn nêu trên, trong mùa khô hanh và lạnh, cần lưu ý một số biện pháp phòng bệnh như sau: nên tắm ngày 1 lần nhưng không nên tắm bằng nước quá nóng vì dễ làm khô da. Người nội trợ cần đeo găng tay khi rửa bát và giặt quần áo để tránh tiếp xúc với hóa chất tẩy rửa. Nếu dùng máy điều hòa 2 chiều, cần dùng quạt phun hơi nước hoặc để vài chậu nước trong phòng tránh cho không khí quá khô nóng dễ gây viêm da.